---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Từ Điển Đa Ngôn Ngữ - Cs Minh Thông -----------------------------
● Śramaṇa (S), Monk, Shamon (J), Samaṇa (P), Samano (P), Śravana (S), Śramani (S), Sāmaṇeri (P).
----------------------------- Trích Lục Phật Học - Cs Hạnh Cơ -----------------------------
● Sramana . Từ thời Phật tại thế, danh xưng “sa-môn” đã được dùng để chỉ chung cho tất cả những người xuất gia tu hành, trong đạo Phật hay ở các đạo khác. Đặc biệt, sa môn trong đạo Phật phải là những vị cạo bỏ râu tóc, sống độc thân, xa gia đình, không nhà cửa ruộng vườn, không tài sản riêng tư, đi xin ăn, chuyên cần tu tập mọi pháp lành, không làm các điều ác, dứt sạch phiền não, phát huy trí tuệ, chứng nhập giải thoát niết bàn. Bốn quả vị mà một vị sa-môn có thể chứng đạt là Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm, A-na-hàm và A-la-hán.
----------------------------- Chú Thích Phật Học - Pháp Thí Hội -----------------------------
● Chỉ những tu sĩ Phật giáo, cố gắng, tinh tấn tu học. Vì vậy, ngoại đạo gọi Phật Thích Ca là Sa môn Gotama. Sau này, nói chung người tu sĩ theo đạo Phật gọi là Sa môn. Người tu theo đạo Bà-la-môn thì gọi là Bà-la-môn. Đạo Phật định nghĩa Sa môn, trước hết là do Sa môn đoạn trừ mọi điều ác, làm mọi điều lành, chứ không phải vì xuống tóc, mặc áo cà sa, mà gọi là Sa môn.
- Kinh Pháp Cú răn dạy người tu hành:
“Đầu trọc không Sa môn,
Nếu phóng túng nói láo,
Ai còn đầy dục tham,
Sao được gọi Sa môn? (Kệ 264)
“Ai lắng dịu hoàn toàn,
Các điều ác lớn nhỏ,
Vì lắng dịu ác pháp,
Được gọi là Sa môn.” (Kệ 265)
Bốn loại Sa môn
- Sau bữa ăn cuối cùng do người thợ rèn Thuần Đà (Cunda) cúng dường Phật trước khi Phật nhập diệt, Thuần Đà có hỏi Phật có mấy loại Sa môn. Phật trả lời có bốn loại Sa môn như sau:
1. Thắng đạo Sa môn là bậc Thánh ngộ đạo đã chứng quả A la hán.
2. Thuyết đạo sa môn là bậc Thánh hữu học, tuy chưa chứng quả A la hán, nhưng đã hiểu rõ, chính xác nội dung giáo lý đạo Phật và khéo giảng thuyết giáo lý đó cho chúng sinh được nghe và có lợi ích.
3. Hoạt đạo sa môn là những người, tuy chưa xuất gia nhưng chưa được khai ngộ, còn là phàm phu, tuy nhiên vẫn sống đúng theo giới luật, nỗ lực học đạo.
4. Ô đạo sa môn là những người tuy có xuất gia, nhưng không giữ giới luật, không có chánh tín, lười biếng tu đạo, là bọn làm nhơ bẩn đạo.
- Một cách phân biệt khác về bốn loại sa môn: Kinh Phật Nguyên thủy còn dùng từ sa môn theo nghĩa hẹp để chỉ những tu sĩ đã đoạn ba kiết sử đầu, chứng được quả Thánh đầu trong bốn quả thánh, gọi là Sơ quả hay là Quả Dự Lưu, dịch âm là Tu Đà Hoàn (P. Sotapanna). Như vậy, trong bốn quả thánh của Phật giáo Nguyên thủy, quả Thánh đầu (Tu Đà Hoàn) được gọi là sa môn (theo nghĩa hẹp). Còn các quả thánh tiếp theo thì gọi theo thứ bậc, thứ hai, thứ ba, thứ tư. Sa môn thứ hai (H. Đệ nhị sa môn). Một tên gọi khác là Nhất lai. Chỉ cho tu sĩ đã đoạn trừ ba kiết sử, và làm nhẹ bớt tham và sân. Vị này chỉ cần trở lại thế giới này một lần nữa (tức Dục giới), rồi nhập Niết Bàn. Vì vậy mà có tên Nhất lai đến một lần nữa. Sa môn thứ ba (H. Đệ tam sa môn). Một tên gọi khác là Bất Lai nghĩa là không còn phải trở lại (cõi Dục giới này nữa), sau khi sinh thiên, sẽ tại đấy chứng Niết Bàn. Là vị tu sĩ đã đoạn năm hạ phần kiết sử (x. kiết sử). Sa môn thứ tư (H. Đệ tứ Sa môn). Một tên gọi khác của A la hán, bậc Thánh đã đoạn trừ hết mọi lậu hoặc, ngay trong hiện tại, tự mình với thắng trí, thành tựu tâm giải thoát khỏi mọi phiền não, tuệ giải thoát khỏi mọi mê lầm, và chứng nhập Niết Bàn. (Tăng Chi I, 650-651)
----------------------------- Từ Điển Việt - Pali - Sa Di Định Phúc -----------------------------
● Samaṇa (nam)