---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Từ Điển Đa Ngôn Ngữ - Cs Minh Thông -----------------------------
● Catvari-sṃṛṭiupasṭhānani (S).
----------------------------- Tam Tạng Pháp Số - Cs Lê Hồng Sơn -----------------------------
● 四念處 (Pháp Giới Thứ Đệ)
Niệm tức là chủ thể quán. Xứ tức là cảnh bị quán. Chúng sanh đối với ngũ ấm: sắc, thọ, tưởng, hành, thức; khởi lên bốn điên đảo: đối với sắc hay cho là trong sạch; đối với thọ hay cho là vui, đối với tưởng, hành hay cho là ngã; đối với tâm hay cho là thường. Khiến cho chúng sanh tu tập bốn pháp quán này để trừ bỏ bốn điên đảo trên, nên gọi là Tứ Niệm Xứ.
Một, Quán Thân Bất Tịnh. Thân có trong, ngoài. Thân của mình là trong. Thân của người là ngoài. Dù thân mình hay thân người đều do tinh cha huyết mẹ mà thành. Từ đầu đến chân quán sát thật kỹ đều là những vật ô uế, nhưng chúng sanh điên đảo chấp đó cho là sạch sẽ, nên sanh tâm tham đắm. Vì vậy khiến cho chúng sanh Quán Thân Bất Tịnh (ô uế).
Hai, Quán Thọ Thị Khổ. Thọ là nhận lãnh. Có thọ bên trong, thọ bên ngoài. Ý Căn thọ gọi là thọ bên trong năm căn còn lại thọ gọi là thọ bên ngoài. Tất cả các căn đều có thuận thọ và nghịch thọ; không thuận không nghịch thọ. Đối với cảnh vừa lòng thì sanh Lạc Thọ. Đối với cảnh trái lòng thì sanh khổ lạc. Đối với cảnh không trái không thuận thì sanh không vui, không Khổ Thọ. Lạc Thọ là hoại khổ. Khổ Thọ là khổ khổ. Không khổ không lạc là hành khổ. Chúng Sanh Điên Đảo lấy khổ làm vui; nên khiến cho quán sát thọ là khổ.
(Hành khổ là tuy không khổ không lạc, nhưng niệm Niệm Tâm sanh diệt).
Ba, Quán tâm Vô Thường. Tâm là thức thứ sáu. Tâm này, tánh luôn lưu động hoặc thô, hoặc tế, hoặc trong, hoặc ngoài, niệm niệm sanh diệt, hết thảy Vô Thường. Chúng Sanh Điên Đảo cho đó là thường, nên khiến cho chúng quán tâm Vô Thường.
Bốn, Quán Pháp Vô Ngã. Pháp có pháp thiện, pháp ác. Con người hay nương theo pháp mà nghĩ về mình (ngã). Cho rằng ngã có thể làm thiện, làm ác. Trong các pháp thiện, ác vốn không có ngã. Nếu thiện pháp là ngã thì ác pháp phải vô ngã và ngược lại. Chúng Sanh Điên Đảo, sai lầm cho là có ngã; nên khiến chúng quán sát pháp vô ngã.