Bài tâm ca hay thiền ca do thiền sư Bankei (1622-1693) Nhật Bản sáng tác. Dịch Anh ngữ là Peter Haskel. Từ bản Anh ngữ dịch sang Việt ngữ là Ni Trưởng Thích Nữ Trí Hải (1938-2003) để tưởng niệm một bậc ni lưu xuất chúng vừa vắng bóng. Mời độc giả đọc để chiêm nghiệm chân tài của dịch giả qua cái nhìn Thiền quán…
(Dường như Bankei đã sáng tác loạt bài thơ này vào năm 1653 khi Ngài đang nhập thất trong núi Yoshino. Có nhiều cách xếp đặt khác nhau về những đoạn trong đây, nên chúng ta không biết hình dạng bài thơ nguyên ủy như thế nào. Có chỗ nói rằng Bankei làm bài thơ này để giảng dạy cho những trẻ làng. Lại có người giải thích rằng trong một kỳ hạn hán khắc nghiệt tại khu vực này, Bankei đã cùng với dân làng già trẻ hát lên những vần thơ này cùng với vũ điệu tại ngôi chùa địa phương. Kết quả một trận mưa trút xuống tràn trề, và từ đấy về sau trong làng ấy, có truyền thống cử hành bài hát cầu mưa của Bankei. Vì lý do đó bài thơ này còn được gọi là “bài ca cầu mưa” hay là “bài vũ ca”. Nhưng người ta không rõ vì sao đôi khi nó được gọi là “bài ca xay bột”, một loại bài hát được hát lên trong lúc xay bột)
Bất sinh bất diệt
Ðịa thủy hỏa phong
Chỗ đêm trú tạm
Vì vướng cái này
Một gian nhà lửa
Chính bạn châm ngòi
Ðốt mình ra lửa
Hãy tìm trở lui
Về thời gian ấy
Khi bạn mới sinh
Nhớ được chút gì?
Hãy để tâm bạn
Như mới lọt lòng
Thì thân tâm này
Là một vị Phật
Tất cả ý nghĩ
Gì tốt gì xấu
Ðều phát sinh từ
Hỏa lò về đông
Thật là thú vị
Nhưng qua mùa hạ
Nóng bức làm sao
Ngọn gió mát mẻ
Mùa hè bạn yêu
Qua hết mùa thu
Nó thành nỗi khổ
Khi bạn có tiền
Bạn khinh người nghèo
Bạn đã quên sao
Hàn vi thuở ấy?
Tiền bạc tích lũy
Bị quỷ đói giật
Bỏ cả cuộc đời
Chạy theo tiền bạc
Ðến khi nhắm mắt
Tiền của ích gì?
Tham lam chấp thủ
Nên thế gian này
Thuộc về tôi cả!
Bạn mong nhớ người yêu
Chỉ trong thời hiện tại
Nhưng lòng mong nhớ ấy
Có trước họ ra đời
Khi bạn nhớ người nào
Nhưng không nhớ họ
Là chưa từng quên
Khi nhìn lại quá khứ
Thấy như một giấc mơ
Thấy mọi sự giả dối
Những người thấy đắng cay
Trong cuộc đời chìm nổi
Là tự làm khổ mình
Vì một giấc chiêm bao
Cuộc thế phù hư
Thảy đều không thật
Ðừng đeo việc đời
Nào, ta múa hát!
Trùm quá khứ vị lai
Ðừng đeo đẳng vật gì
Aáy nghĩa là Phật sống
Tự tác tự thọ
Nó hành hạ bạn
Thì chớ trách ai
Khi bạn làm sai
Ngoài ra không có
Chán ghét địa ngục
Là tự khổ mình
Trong thế giới vui
Tưởng rằng điều thiện
Nghĩa là ghét ác
Nhưng chính tâm ghét
Mới là không lành
Bạn cho rằng thiện
Nghĩa là làm lành
Nhưng thật xấu xa
Thiện cũng như ác
Vo tròn một khối
Gói vào giấy bao
Ném hết xuống hào
Diệu dụng thần thông
Toàn là không có
Ðừng tìm kiếm gì
Kỳ quan nở rộ
Con ma lừa dối
Nó xúi giục ta
Nên xem là thực
Cuộc đời dối giả
Danh tài ăn ngủ…
Năm dục bén mùi
Thì ở trong đời
Chúng làm thầy tổ.
Ý niệm nên hư
Lúc đầu không có
Khi đã học hành
Bạn sẽ thấy mình
Chẳng có thêm chi
Giác ngộ và mê si
Lúc đầu không có gì
Toàn ý tưởng lượm lặt
Bẩm sinh nào có chi?
Nếu nảy ra ý tưởng
Chính là tâm của tôi
Thì càng thêm lôi thôi
Chẳng bận tâm chút nào
Tôi được cái kết quả
Cầu giải thoát sinh tử
Cho riêng bản thân mình
Nay tôi cũng chán luôn
Cả chuyện cầu giải thoát
Chỉ một việc thong dong
Ðể hơi thở ra vào
Chết đi rồi sống lại
Ngày và đêm trên đời
Nếu làm được như vậy
Nắm vũ trụ trong tay!
Ðược trang sức cùng mình
Chắc các Ngài cũng phải
Quáng mắt vì hào quang
Thật còn quá sớm
Ðể ta thành Phật
Hãy làm hộ pháp
Ðứng gác cổng chùa!
Ði tìm tịnh độ
Cố được đền bù
Thì bạn chỉ thấy
Từ lúc khởi thủy
Vốn không kẻ thù
Tự tạo kẻ thù
Tà chánh tranh nhau
Nhân quả rõ ràng
Vì mê không biết
Chính mình đã tạo
Ðấy là ngã chấp
Tập quen thói đời
Thế giới phù du
Mê si như vậy
Chính mình thua đau!
Nên hết mê lầm
Năm tháng trôi qua
Lúc nào cũng vậy
Kỳ thay! Diệu thay!
Khi bạn tìm ra
Cõi nước trong sạch
Không phải xa xôi
Cách hàng triệu dặm
Khi ai ném cho bạn
Một cái tách uống trà
Hãy khéo léo bắt lấy
Với tâm mềm như tơ. (1)
(1) Ở đây dường như Bankei nói với thính giả: “Tôi truyền cho các bạn giáo lý quý báu này, hãy nhận lấy đừng bỏ lỡ cơ hội. Nó dễ vỡ như một cái tách quí hiếm, bởi thế hãy nhận nó với một cái tâm nhu nhuyến mềm mại. Nếu nhận bằng một tâm cứng cỏi thì nó sẽ vỡ tan tành.”