---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Tam Tạng Pháp Số - Cs Lê Hồng Sơn -----------------------------
● 四門遊觀 (Phật Bổn Hạnh Tập Kinh. )
Kinh nói: lúc bấy giờ trên hư không có một thiên tử tên là Tác bình thấy Thái tử Tất Đạt Đa ở trong cung, sợ Thái tử nhiễm năm thứ dục lạc, bèn nói, ta phải làm cho thái tử có ý tưởng chán ngán muốn xa lìa, liền dùng thần lực khiến cho âm nhạc diễn xướng trong cung không còn theo các việc ngũ dục, mà chỉ còn âm thanh vi diệu của cảnh Niết Bàn, làm cho chán ghét muốn xa lìa thế gian. Tâm sanh giác ngộ, Thái tử nghe âm thanh đó rồi, bèn nảy tâm muốn du hành ra ngoài thành, tức là bốn cửa thành Ca Tỳ La.
(Tiếng Phạn là Ca Tỳ La, tiếng Hoa là Năng Nhân trú xứ).
Một, Đông Môn Quán Lão Nhân. Lúc ấy Thái Tử Muốn đi về hướng viên lâm du ngoạn. Vua Tịnh Phạn nghe được liền ra lệnh quét dọn đường sá sạch đẹp. Đuổi hết tất cả những người già cả, bệnh tật v. v. . . đừng để cho Thái tử gặp phải. Với tâm chán nản, Thái tử vừa ra khỏi cửa đông thì Thiên tử Tác Bình bằng sức Thần Thông hoá làm một cụ già, đầu cuối xuống đất, lưng cong, tựa mình trên cây gậy, rung rung rên rỉ đang đi bên lề đường. Thái tử thấy cụ già ấy rồi, kêu người đánh xe, nói rằng: Thân ta ngày hôm nay, cũng phải già sao? Nếu tướng già xấu xí đó ai cũng phải chịu lấy, thì còn thì giờ đâu nữa mà du ngoạn ở viên lâm. Hãy mau trở về hoàng cung. Ta đang suy tư, làm cách nào để tránh được cái khổ này.
Hai, Nam Môn Kiến Bệnh Nhân. Lúc ấy Thái tử lại muốn đến viên lâm du ngoạn. Vua Tịnh Phạn nghe được, ra lệnh quét dọn đường sá, sạch đẹp. Nếu có người già, bệnh hoặc chết thì đuổi hết. Đừng để Thái tử gặp phải, sanh lòng chán nản, lìa bỏ hoàng cung. Đến khi Thái tử vừa ra khỏi cửa nam, thì thiên tử Tác bình dùng sức Thần Thông, hoá làm một người mắc bệnh, thân thể gầy còm, hơi thở khò khè yếu ớt, trông như sắp chết, không thể cục cựa. Thái tử thấy rồi, bảo người đánh xe rằng: nếu thân ta đây, bệnh cũng không tha, thì còn thì giờ đâu để đến viên lâm du ngoạn, nên về hoàng cung gấp. Ta đang suy nghĩ phương thức nào thoát được khổ đau này.
Ba, Tây Môn Kiến Tử Nhân. Lúc Thái tử ra khỏi cửa Tây, liền muốn đi đến viên lâm du ngoạn. Vua Tịnh Phạn nghe điều đó, nên ra lệnh đường sá phải giữ gìn sạch sẽ, và xua đuổi hết người già, bệnh, chết, để Thái tử gặp phải, sẽ sanh tâm chán ngán, muốn ra đi. Khi thái tử ra khỏi cửa tây, thì thiên tử Tác bình dùng sức Thần Thông hoá làm một thây ma nằm trên giường nhiều người thân thuộc vây quanh khóc lóc. Thái tử thấy cảnh ấy, tâm đau buồn khôn xiết, nói với người đánh xe rằng: nếu thân ta đây, chết cũng giống như thế, đâu có thì giờ du ngoạn ở Viên lâm nữa, hãy mau quay về hoàng cung. Ta đang suy nghĩ, làm cách nào, thoát khỏi cảnh khổ này.
Bốn, Bắc Môn Kiến Sa Môn. Thái tử lại muốn đến viên lâm du ngoạn. Vua Tịnh Phạn nghe điều ấy, ra lệnh quét dọn sạch sẽ đường sá và đuổi những người già, bệnh, chết trên đường, khiến cho Thái tử bắt gặp, sanh tâm chán nản, lìa bỏ hoàng cung. Khi Thái tử vừa ra khỏi cửa Bắc, thiên tử Tác bình dùng thần lực hoá làm một vị Sa Môn, mặc áo cà sa, tay cầm tích trượng và bình bát, dáng vẻ oai nghi nghiêm chỉnh, bước đi nhẹ nhàng. Thái tử thấy rồi, tâm sanh vui vẻ, yêu mến và hỏi rằng: Tôn giả, Ngài là người nào? Vị Sa Môn trả lời: ta gọi là người xuất gia. Các việc thế gian đều Vô Thường, ta nay bỏ nhà cầu Đạo Vô Thượng, nên gọi là xuất gia. Thái tử nói rằng: đây là việc làm tốt đẹp, hữu ích nhất, rồi trở về hoàng cung, thưa vua Tịnh Phạn rằng: Tất cả chúng sanh ở cõi đời cuối cùng phải lìa xa, nay con có chí nguyện xuất gia, cầu được Niết Bàn.
(Tiếng Phạn là Sa Môn, tiếng Hoa là Cần tức. ).