---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Phật Học Danh Số - Như Thọ - Nguyên Liên -----------------------------
● Cửu đế là chín nguyên lý chân thật, được khai triển từ Tứ Đế bao gồm:
- Vô thường đế: Sự sanh diệt vô thường của tất cả các pháp trong ba cõi.
- Khổ đế: Quả báu hữu lậu, bức bách khổ não trong ba cõi. Không đế: Tự tánh các pháp vốn là không.
- Vô ngã đế: Tất cả các pháp vô ngã, không có chủ tể trường tồn.
- Hữu ái đế: Chấp thân sau là thường có, nên cảm thọ quả khổ.
- Vô hữu ác đế: Chấp thân sau là đoạn diệt (chết rồi là hết) nên sanh quả khổ.
- Bi đoạn phương tiện đế: Tức là Đạo đế, phương tiện, dứt bỏ khổ tập.
- Hữu dư y Niết Bàn Đế: Tuy đã đoạn trừ phiền não, chứng được lý Niết Bàn, nhưng dư báo của hoặc nghiệp vẫn còn.
- Vô dư y Niết Bàn: Y thân (báo thân) hoàn toàn diệt tận, thân tâm vắng lặng, trở về cảnh giới Niết Bàn. Bốn đế trên thuộc về Khổ đế trong Tứ đế. Hai đế kế (5, 6) đều thuộc Tập đế. Đế thứ 7 thuộc Đạo đế. Hai đế cuối (8, 9) thuộc về Diệt đế.