---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Từ Điển Thiền Tông Hán Việt - Hân Mẫn - Thông Thiền -----------------------------
● 拶. 1. Nghiến, chèn, gạt, đẩy. Bích Nham Lục q. 1 ghi:
“門（指 雲 門 禪 師）擬 議、便 被 推 出。門 一 足 在 門 閫 內、被 州 急 合 門、拶 折 雲 門 脚。
– Môn (chỉ thiền sư Vân Môn) do dự, liền bị Châu đẩy ra. Một chân của Vân Môn còn ở trong cánh cửa, bị Châu (tức chỉ thiền sư Mục Châu) đóng sầm cửa, chèn gãy chân Vân Môn. “
● 2. Thiền Sư khéo dùng phương tiện quét sạch lời nói tri giải khiến người học không suy nghĩ gì được nữa, trong tình thế khốn đốn bức bách người học nhảy vào cảnh giới ngộ, loại biện pháp này được gọi là “tạt”. Tiết “Khai thị Dục Tạng Chủ trong DTNL q. 3 ghi:
“儞 若 是 箇 銅 頭 鐵 額 漢、撥 着 便 轉、如 師 子 兒 向 萬 仞 懸 崖、一 拶 便 解 翻 身、哮 吼 聲、百 獸 腦 裂、始 有 少 分 衲 僧 氣 概。
– Ngươi nếu là bậc căn cơ linh lợi, một khi được thiền sư khải phát liền lãnh hội, giống như sư tử ở bờ vực thẳm muôn thước, một khi bị bức bách liền biết vươn mình, rống lên một tiếng, trăm thú đều bị nhức óc, mới có chút phần khí khái của nạp tăng. “
● 3. Người học trong khi khốn đốn quẫn bách, phấn chấn tinh thần, vượt khỏi nghi hoặc, đạt được sự tỉnh ngộ, cũng gọi là tạt. Duy Tắc Ngữ Lục q. 2 ghi:
“譬 如 百 萬 軍 中、單 刀 直 入、不 顧 危 亡 得 失、人 我 是 非、猛 拼 性 命、拶 透 佛 祖 牢 關、不 曆 阶 梯、高 登 佛 祖 堂 奧、是 謂 禪 宗 也。
– Ví như cầm một thanh đao chạy thẳng vào trong trăm vạn quân địch, không màng nguy vong đắc thất, nhân ngã thị phi, chẳng kể tính mạng, vượt qua cửa ải Phật Tổ, không có đẳng cấp thứ lớp, leo lên ngôi nhà Phật Tổ ấy là Thiền Tông. “
● 4. Lúc thiền nhân đọ cơ phong với nhau, hành vi bức bách đối phương khiến họ không còn đường chạy thoát gọi là “tạt”. Tiết Hoàng Long Đức Phùng trong NĐHN q. 18 ghi:
“殊 不 知 夾 山 老 漢 被 這 僧 輕 輕 拶 著、直 得 腳 前 腳 後。
– Thật không ngờ ông già Giáp Sơn bị ông tăng này bức bách nhè nhẹ, đến nỗi phải lúng túng. “