---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Pháp Số Căn Bản - Cs Hạnh Cơ -----------------------------
● Ba Cảnh. “Cảnh” ở đây là chỉ cho đối tượng của nhận thức; vì vậy nó có liên hệ mật thiết với “lượng” là hình thái của nhận thức. Những tên khác của “cảnh” là trần, tướng, tướng phần, sở duyên – tất cả đều có nghĩa là đối tượng của nhận thức. Cảnh có 3 loại:
1. Tánh Cảnh: là tự thân hay thật tướng của sự vật(1). ở đây, sự vật hiện hữu trong đúng bản tính chân thật của chúng, không bị bóp méo, xuyên tạc hay cắt vụn bởi sự phân biệt, so sánh, suy luận hay phán đoán của nhận thức. Có 2 loại tánh cảnh:
a) Vô Chất Tánh Cảnh: là bản thể chân thực của thực tại, cũng tức là Chân Như hay pháp thân. Cảnh giới này không thể đạt tới bằng các thức, mà chỉ có thể bằng tuệ giác – tức trí tuệ giác ngộ, là loại nhận thức trực tiếp, không phân biệt. (Loại trí tuệ này khi đã phát sinh thì không còn rơi vào chỗ nhận thức sai lạc nữa, cho nên nó còn được gọi là “trí Vô Lậu” hay “trí bát nhã”. )
b) Hữu Chất Tánh Cảnh: là tướng trạng của vạn pháp phát hiện từ vô chất tánh cảnh. Sự phát hiện của chúng tùy thuận theo luật tương quan duyên khởi. Trong khi vô chất tánh cảnh ở trên chỉ làm đối tượng cho tuệ giác thì Hữu Chất Tánh Cảnh ở đây lại là đối tượng của “chân Hiện Lượng”.
2. Đới Chất Cảnh: chính là những ý tượng được cấu tạo từ Hữu Chất Tánh Cảnh để làm đối tượng cho bảy thức (nhãn, nhĩ, tĩ, thiệt, thân, ý và Mạt Na Thức), nhưng quan trọng hơn hết là Ý Thức. Nói cách khác, thức đã căn cứ trên thế giới Hữu Chất Tánh Cảnh (tức là tướng trạng của vạn pháp) để tạo nên thế giới Đới Chất Cảnh (tức là các ý tượng) và nhận thức thế giới này như là thế giới tánh cảnh.
3. Độc Ảnh Cảnh: là thế giới ảnh tượng do Ý Thức tái tạo hoặc sáng tạo khi nó hoạt động độc lập, không có sự cộng tác của 5 thức cảm giác (nhãn, nhĩ, tĩ, thiệt và Thân Thức) - nghĩa là khi không có cảm giác. Vì vậy, độc ảnh cảnh chỉ làm đối tượng cho Ý Thức mà thôi. Đó là thế giới của hồi tưởng, tưởng tượng và mộng mị.
Có 2 loại độc ảnh cảnh:
a) Hữu Chất Độc Ảnh Cảnh: là những ảnh tượng của tri giác và ý tượng (Đới Chất Cảnh) đã từng là đối tượng của Ý Thức, được Ý Thức tái tạo để rồi lại lấy đó làm đối tượng cho chính nó. Những ảnh tượng này biểu hiện một cách trung thành hay đôi khi có thay đổi chút ít đối với những tri giác và ý tượng cũ. Chẳng hạn, khi ta hồi tưởng lại cái giờ phút hãi hùng trên biển cả khi chiếc ghe máy của ta bị giặc cướp hoành hành trong chuyến vượt biên mười mấy năm về trước, thì những hình ảnh đang lần lượt diễn lại trong trí nhớ của ta lúc này chính là thế giới của Hữu Chất Độc Ảnh Cảnh.
b) Vô Chất Độc Ảnh Cảnh: là những ảnh tượng hoàn toàn do Ý Thức tạo dựng ra. Chẳng hạn, khi ta mơ tưởng về một cuộc sống huy hoàng cho chính ta trong tương lai, hoặc tưởng tượng về đời sống của một giống người ở tận một tinh cầu xa xôi nào đó, tất cả những hình ảnh tưởng tượng “viển vông” ấy đều là vô chất độc ảnh cảnh.
(1) Các danh từ thực tại, sự vật, vạn pháp, vạn hữu, vạn vật, vạn sự vạn vật, đều cùng mang một ý nghĩa như nhau.
----------------------------- Tam Tạng Pháp Số - Cs Lê Hồng Sơn -----------------------------
● 三境 (Tông Cảnh Lục)
Một, Tánh Cảnh. Tánh là thật. Nhãn Thức đến Thân Thức và đến thức thứ tám duyên sắc v. v… là cảnh tướng phần thật có, chưa kịp đặt tên, tâm chưa so đo. Đó gọi là Tánh Cảnh.
Hai, Độc Ảnh Cảnh. ảnh tức là ảnh tượng (bóng dáng). Đó là tên khác của tướng duyên tâm vậy. Như thức thứ bảy duyên kiến phần của thức thứ tám làm cảnh. Kiến Phần đó không phân biệt hạt giống sanh ra. một nữa thì cùng với bản chất như với hạt giống sanh ra. Một nữa thì cùng với kiến phần năng duyên như hạt giống sanh ra; nên gọi là Đới Chất Cảnh.
Ba, Đới Chất Cảnh. Đới tức là đeo thêm vào. Chất là chất thể. Nghĩa là dùng tâm duyên tâm vậy. Như thức thứ bảy duyên kiến phần của thức thứ tám làm cảnh. Kiến Phần đó không phân biệt hạt giống sanh ra. một nữa thì cùng với bản chất như với hạt giống sanh ra. Một nữa thì cùng với kiến phần năng duyên như hạt giống sanh ra; nên gọi là Đới Chất Cảnh.