---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Chú Thích Phật Học - Pháp Thí Hội -----------------------------
● Cao tăng Trung Hoa, người Quảng Châu, học trò Thiền sư Bách Trượng. Sư đến Việt Nam vào năm 820 TL, trụ trì ở chùa Kiến Sơ, thuộc tỉnh Bắc Ninh cũ, tỉnh Hà Bắc hiện nay. Sư lập ra phái Thiền thứ hai của Việt Nam, mà sư là Sơ tổ. Đến năm 826, Sư tịch, sau khi truyền tâm ấn cho học trò là Cảm Thành. Sư Cảm Thành trở thành Tổ thứ hai của phái Thiền Vô Ngôn Thông. Phái Thiền Vô Ngôn Thông truyền thừa được 15 đời, tổng cộng có 40 thiền sư. Vị Tổ cuối cùng là cư sĩ Ứng Thuận (1221).
----------------------------- Từ Điển Thiền Tông Hán Việt - Hân Mẫn - Thông Thiền -----------------------------
● 無 言 通 (?-826). Thiền tăng Trung Quốc, tổ khai sáng dòng Thiền Vô Ngôn Thông ở Việt Nam, họ Trinh, quê ở Quảng Châu, xuất gia tại chùa Song Lâm xứ Vũ Châu. Tính sư điềm đạm ít nói mà thông minh, nên người thời ấy gọi sư là Vô Ngôn Thông. Ban đầu, sư nghe lời một thiền khách đến tham vấn Mã Tổ. Đi đến Giang Tây nghe tin Mã Tổ đã tịch, bèn đến yết kiến Bách Trượng Hoài Hải. Một hôm trong giờ tham vấn có vị tăng hỏi Bách Trượng:
Thế nào là pháp môn đốn ngộ của Đại thừa?
Bách Trượng đáp: Tâm địa nếu không, mặt trời trí huệ tự hiện.
Nghe câu này, sư hoát nhiên đại ngộ.
Niên hiệu Nguyên Hòa thứ 15 (820) đời Đường, sư sang An Nam ở chùa Kiến Sơ làng Phù Đổng, huyện Tiên Du, Bắc Ninh. ở đây trọn ngày, sư ngồi xây mặt vào vách suốt mấy năm mà không ai biết, chỉ có Thiền Sư Cảm Thành (Trụ trì chùa này) biết sư là vị cao tăng đắc đạo trong nhà thiền. Cảm Thành hết lòng kính trọng tôn thờ sư làm thầy. Một hôm, sư gọi Cảm Thành đến bảo:
― Ngày xưa Tổ sư là Nam Nhạc (Hoài Nhượng) khi sắp tịch có dặn mấy lời:
一 切 諸 法 皆 從 心 生
心 無 所 生 法 無 所 住
若 達 心 地 所 住 無 礙
非 遇 上 根 慎 勿 輕 許
“Nhất thiết chư pháp giai tùng tâm sinh
Tâm vô sở sinh pháp vô sở trụ
Nhược đạt tâm địa sở trụ vô ngại
Phi ngộ thượng căn thận vật khinh hứa”.
“Tất cả các pháp đều từ tâm sinh
Tâm không chỗ sinh, pháp không chỗ trụ
Nếu đạt tâm địa chỗ trụ không ngại
Chẳng gặp thượng căn dè dặt chớ dạy”.
Nói xong, sư chắp tay thị tịch, nhằm niên hiệu Bảo Lịch thứ 2 (826) đời Đường. Cảm Thành rước sư lên hỏa đàn, thu hài cốt xây tháp thờ ở núi Tiên Du. Theo: Thiền Sư Việt Nam của HT. Thanh Từ.