---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Từ Điển Thiền Tông Hán Việt - Hân Mẫn - Thông Thiền -----------------------------
● 咄. 1. Hây! Từ biểu thị tiếng quát. Thiền Sư thường dùng để kết thúc một bài kệ của chính mình làm ra. Bài Tán Tuệ Trung Thượng Sĩ của Thiền Sư Pháp Loa có ghi:
“Á! Thép ròng rèn được Gang sống đúc thành Thước trời tấc đất Gió mát trăng thanh Hây!”
● 2. Dốt, sai rồi. Lời quở trách đặt ở đầu câu. Đoạn “chấp tất cả vô trước là tâm” trong Kinh Lăng Nghiêm q.1 có ghi:
“阿 難 言：如 來 現 今 徵 心 所 在、而 我 以 心 推 窮 尋 逐、即 能 推 者、我 將 爲 心。佛 言：咄 阿 難！此 非 汝 心。
– A Nan nói: Nay Như Lai gạn hỏi tâm ở chỗ nào, con dùng tư tưởng suy tìm ấy, con cho là tâm. Phật bảo: Sai rồi, A Nan! Cái ấy chẳng phải tâm ngươi”. Tắc Ngưỡng Sơn Xuất Tỉnh trong Thiền Uyển Mông Cầu, q. hạ (Vạn Tục 148, 275 thượng) ghi:
“師 後 舉 問 耽 源：如 何 是 出 得 井 中 人？源 曰：咄、癡漢！誰 在 井 中？
– Về sau, sư hỏi Đam Nguyên: Người ở dưới giếng làm sao ra được? Nguyên nói: Dốt quá! Đồ ngốc! Ai mà ở dưới giếng?”
● 3. Chà! Tiếng thốt ra biểu thị sự ngạc nhiên, tán thưởng hoặc than phiền. Bài Phóng Cuồng Ca trong Tuệ Trung Thượng Sĩ Ngữ Lục có ghi:
“咄 咄！浮 雲 兮 富 貴、吁 吁！過 隙 兮 年 光
– Chà chà! Cảnh giàu sang như mây nổi, ối ối! Thời gian thấm thoát như bóng ngựa qua kẽ vách”.
● 4. ủa! Từ biểu lộ sự sửng sốt. Tín Tâm Minh Tịch Nghĩa Giải của Hòa Thượng Trung Phong Minh Bản ghi:
“闢 曰：咄！說 有 可 放 也 合 喫 棒。說 無 可 放 也 合 喫 棒。何 則？爲 儞 脫 他 得 失 是 非 未 得 在。
– Tịch rằng: ủa! Nói “Có thể buông bỏ” cũng đáng ăn gậy, nói “không thể buông bỏ” cũng đáng ăn gậy, tại sao? Vì ông chưa thoát khỏi được đắc thất thị phi vậy!”
● 5. Thôi thôi! Từ biểu thị ý can ngăn hoặc từ chối. Tín Tâm Minh Tịch Nghĩa Giải của Hòa Thượng Trung Phong Minh Bản ghi:
“咄！動 是 銀 山、靜 是 鐵 壁。或 未 曾 一 捏 扮 碎。要 教 他 二 相 不 生、萬 里 崖 州 未 爲 達 在。
– Thôi thôi! Động là núi bạc, tịnh là vách sắt. Nếu chưa từng đập nát mà muốn hai tướng kia không sinh thì còn cách xa quá!”.
● 6. Hứ! Từ biểu lộ sự bất bình, phản đối. Tín Tâm Minh Tịch Nghĩa Giải của Thiền Sư Trung Phong Minh Bản ghi:
“咄！總 是 開 眼 尿 牀、燒 香 引 鬼 何 以。
– Hứ! Tất cả đều là mở mắt đái dầm, đốt nhang dẫn quỷ, tại sao vậy?”.