---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Tam Tạng Pháp Số - Cs Lê Hồng Sơn -----------------------------
● 教起十緣 (Hoa Nghiêm Kinh Sớ)
Một, Y Thời. Thời tức là thời gian nói kinh. Vì tâm của Như Lai đến chỗ tận cùng sâu xa của đạo thì bao quát cả xưa, nay; thời gian trong một niệm và nhiều kiếp là Một, thời gian ấy vốn không thể phân chia hay hạn lượng. Nay lấy thời gian không thể phân chia ấy, trình bày tóm lược thành mười, mà kinh này thường nói.
Kinh nói: Chư Phật chứng được Bồ Đề, thật sự, không thể tính bằng ngày. chính là ý này.
(mười thời là Nhất Niệm thời, Tận Thất Nhật Thời, Biến Tam Tế Thời, Nhiếp Đồng Loại Kiếp Thời, Thu Dị Loại Kiếp Thời, Dĩ Niệm Nhiếp Kiếp Thời, Kiếp Niệm Trùng Thu Thời, Dị Loại Giới Thời, Bỉ Thử Tương Nhập Thời, Dĩ Bổn Thu Mạt Thời).
Hai, Y Xứ. Xứ tức là chỗ nói kinh. Vì chư Phật và Bồ Tát, đối với mười phương cõi nước nhiều như vi trần, trùm khắp Pháp Giới, hết cả hư không; cho đến từng nơi nhỏ bé như trên đầu sợi lông, đều có bảy chỗ, chín hội để nói kinh Đốn Giáo này. Giống như cái lưới của Đế Thích, những hạt châu trong ấy chiếu ánh sáng lẫn nhau muôn lớp không thể lường; nên nói là y xứ. (bảy chỗ là:
01) Bồ Đề tràng,
02) Phổ Quang Minh Điện,
03) Trời Đao Lợi,
04) Trời Dạ Ma,
05) Trời Đâu Suất,
06) Trời Tha hóa,
07) Rừng Thệ Đa.
Chín hội là sáu chỗ, mỗi chỗ nói một hội; riêng điện Phổ Quang Minh nói ba hội).
Ba, Y Chủ. Chủ tức là giáo chủ nói kinh. Vì Phật Tì Lô Giá Na hiện ra thân nhiều như mây trong Pháp Giới Vô Tận, trùm khắp sát hải như vi trần trong mười phương, thường nói Kinh Hoa Nghiêm.
Kinh nói: Như có người ở đây mà thấy Phật ngồi đang nói pháp, thì chúng sanh ở trong vô số thế giới khác cũng thấy y như vậy; nên gọi là y chủ.
Bốn, Y Tam Muội. Tiếng Phạn là Tam Muội, tiếng Hoa là Chánh Định. Vì Phật nói kinh, trước tiên phải vào Tam Muội, im lặng quan sát lý tính của các pháp; quyền, thật rõ ràng; sau đó từ trong định mà khởi dụng, nói pháp đúng căn cơ của chúng sanh; nên gọi là nương vào Chánh Định.
(Quyền, thật rõ ràng là nói pháp Tiểu Thừa là Quyền, nói pháp Đại Thừa là Thật).
Năm, Y Hiện Tướng. Hiện tướng là tướng lành hiện ra khi sắp nói kinh. Hoặc là chiếu hào quang, hoặc là đất rung động, hoặc là mưa hoa, mây thơm đều là điềm lành báo trước khi Phật nói pháp. Vì vậy ở các pháp hội, sắp sửa nói pháp, trước tiên đều có phóng quang làm cho vạn vật chú ý; nên gọi là Y Hiện Tướng.
Sáu, Y Thuyết Nhân. Thuyết nhân tức là người nói pháp. Vì pháp không có suy tàn, không có hưng thịnh; mà suy tàn hay hưng thịnh là do người.
Kinh nói: Pháp của Phật không có người thuyết giảng, dù có trí huệ nào ai có thể hiểu thấu được. Vì vậy mà nói là Y Nhân Thuyết.
Bảy, Y Thính Nhân. Thính nhân tức là người nghe pháp. Vì Phật nói, nếu không có người nghe thì nói để làm gì; nên gọi là Y Thính Nhân.
Tám, Y Đức Bổn. Đức bổn là người đàm luận về kinh, phải có trí huệ, hạnh, nguyện làm căn bổn. Nếu, bên trong, không có căn bổn về đức, bên ngoài làm sao có thể đàm luận được. Vì vậy Phật bảo Bồ Tát Kim Cang Tràng rằng do trí huệ của ông thanh tịnh; bảo Bồ Tát Phổ Hiền rằng cũng vì ông tu tập các hạnh nguyện của Bồ Tát, ông mới vào được Chánh Định mà diễn nói pháp mầu; nên gọi là Y Đức Bổn.
Chín, Y Thỉnh Nhân. Thỉnh nhân tức là người thỉnh cầu pháp nhiệm mầu. Vì người nói pháp có tâm từ bi sâu rộng, tuy không người mời, hỏi mà vẫn tự hỏi. Nếu có người kính trọng giáo pháp và pháp sư, thì phải thành tâm cung thỉnh rồi sau mới nói; nên gọi là Y Thỉnh Nhân.
Mười, Y Năng Gia. Năng gia là Như Lai dùng thần lực gia bị cho Bồ Tát để các vị ấy nói pháp. Gia bị có hai thứ:
một) Hiển Gia là Phật dùng thân của ba nghiệp giúp đỡ hiển nhiên;
hai) Minh Gia là Phật bí mật ban cho trí huệ giúp cho người kia nói pháp; nên nói là y năng gia.