---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Tam Tạng Pháp Số - Cs Lê Hồng Sơn -----------------------------
● 十種發心 (Hoa Nghiêm Kinh Tùy Sớ Diễn Nghĩa Sao)
Mười thứ phát tâm là vì các chúng sanh mê lầm đánh mất chân tánh, từng niệm của tâm khởi lên tham đắm các cảnh, nghiệp báo không giống nhau, khổ, vui cũng khác là vì phát tâm không thuần nhất.
Một, Phát Địa Ngục Tâm. Vì chúng sanh tâm niệm liên tục nổi lên tham lam, sân hận, càng ngày càng tạo thành thập ác thượng phẩm, đi vào hỏa đồ đạo (địa ngục). Đó là phát tâm địa ngục.
(Thượng phẩm là con người làm ác gồm ba giai đoạn: Sắp làm, đang làm, đã làm mà không biết hối hận).
Hai, Phát Súc Sanh Tâm. Vì chúng sanh khởi tâm liên tục, muốn có nhiều quyến thuộc như biển cả nuốt chửng ngàn sông, ngu si tham đắm, khởi lên thập ác trung phẩm, đi vào huyết đồ đạo (súc sanh). Đó là phát tâm súc sanh.
(Trung phẩm là làm ác xong rồi, tâm hối hận chút đỉnh).
Ba, Phát Ngạ Quỷ Tâm. Vì từng niệm của chúng sanh đều muốn danh tiếng vang xa, mọi người khen ngợi mà bên trong không có thật chất, chỉ toàn là lừa dối, nịnh bợ, khởi lên thập ác hạ phẩm, đi vào đao đồ (Ngạ Quỷ). Đó gọi là phát tâm Ngạ Quỷ. (Hạ phẩm là khi làm ác thì liền hối hận).
Bốn, Phát Hạ Phẩm Thập Thiện Tâm. Hạ phẩm là khi làm điều thiện, liền sanh tâm hối hận. Thập thiện là không sát sanh, không trộm cắp, không tà dâm, không nói dối, không nói hai lời, không nói ác, không thêu dệt, không tham dục, không sân hận, không Tà Kiến. Vì từng niệm của chúng sanh đều muốn hơn người, trọng mình xem thường kẻ khác mà lại rêu rao nhân nghĩa ra ngoài, làm theo Tu la đạo. Đó là phát tâm hạ phẩm thập thiện.
(Tiếng Phạn là A Tu La, tiếng Hoa là Phi Thiên).
Năm, Phát Trung Phẩm Thập Thiện Tâm. Trung phẩm là sau khi làm việc thiện xong, tâm hối hận khởi lên chút đỉnh. Vì chúng sanh, trong từng niệm, vui thích cõi đời, tu tập năm giới, thực hành Nhân Đạo. Đó gọi là phát tâm trung phẩm thập thiện.
Sáu, Phát Thượng Phẩm Thập Thiện Tâm. Thượng phẩm là đối thập thiện, sắp làm, đang làm, đã làm tâm không hối hận. Vì trong từng niệm của chúng sanh biết rõ ba ác đạo là khổ, nhân gian có khổ có vui, chỉ có cõi trời là toàn vui mà mong cầu về đó, nội căn đóng kín, không dính mắc ngoại trần, tu tập Thiên Đạo. Đó gọi là phát tâm thượng phẩm thập thiện.
(Nội căn là ý căn. ba ác đạo là Địa ngục, Ngạ Quỷ, súc sanh).
Bảy, Phát Dục Giới Chủ Tâm. Dục Giới chủ là chủ của trời Tha Hóa Tự Tại ở cõi Dục. Nếu từng niệm của chúng sanh mở rộng uy thế, đoạt lấy sở hóa của người khác để làm niềm vui của mình mà thực hành Ma La đạo. Đó là phát tâm làm chủ cõi Dục.
(Tiếng Phạn là Ma La, tiếng Hoa là Năng Đoạt Mạng, nghĩa là hay lấy mạng trí huệ của người nên gọi là Thiên Ma tức là trời này).
Tám, Phát Thế Trí Tâm. Vì trong từng niệm của chúng sanh muốn được thế trí biện thông, bác lãm đông tây, kim cổ mà không tin vào giáo pháp xuất thế nên thực hành đạo Ni kiền. Đó gọi là phát tâm thế trí.
(Tiếng Phạn là Ni kiền, tiếng Hoa là Ly hệ, tức là Ngoại đạo).
Chín, Phát Phạm Tâm. Vì chúng sanh chán cảnh trần cõi Dục ở hạ giới mà thích thú sự vui vẻ tuyệt diệu của Phạm Thiên nên thực hành đạo sắc và vô sắc. Đó gọi là phát Phạm tâm. (Sắc, vô sắc là Sắc Giới và Vô Sắc Giới)
Mười, Phát Vô Lậu Tâm. Vô lậu là không rơi rớt vào sanh tử. Vì trong từng niệm của chúng sanh, chán ghét, muốn xa lìa cái Khổ Sanh tử ở thế gian, dứt trừ mê lầm của tham, sân, si, luôn tu thân vô lậu và thực hành đạo Nhị Thừa. Đó là phát tâm vô lậu.