---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Tam Tạng Pháp Số - Cs Lê Hồng Sơn -----------------------------
● 教被十機 (Hoa Nghiêm Kinh Sớ)
Giáo là giáo pháp viên đốn Nhất Thừa của Kinh Hoa Nghiêm. Vì Như Lai Tì Lô Giá Na diễn thuyết kinh này là dạy bảo cho mọi căn cơ của chúng sanh. Thông thường có mười loại, nên gọi là dạy bảo khắp mười căn cơ của chúng sanh.
Một, Bị Vô Tín Cơ. Vì chúng sanh có Tà Kiến, không có căn lành, không thể tin và nhận giáo pháp của Phật; hoặc được nghe rồi mà lại sanh tâm dèm pha, nên rơi vào các đường ác. Dù rơi vào đường ác, nhưng do nghe được tên kinh, huân tập thành Chủng Tử. Đó gọi là Bị Vô Tín Cơ.
Hai, Bị Vi Chân Cơ. Vì người làm trái với chân pháp Viên Giáo mà còn dựa vào kinh này để cầu danh lợi; nói pháp như vậy là bất tịnh. Tu Tập nhân lành mà không đúng cách, nên tuy sai trái với giáo lý chân chánh, Phật vẫn cho được có ích lợi, còn hơn để cho hạng người ấy chán bỏ pháp Phật. Đó gọi là Bị Vi Nhân Cơ.
Ba, Bị Quai Thật Cơ. Vì người mắc chặt vào văn từ, ngôn ngữ là sai trái với thật lý, nên nghĩa lý viên diệu không vào được tâm của họ. Dù sai với thật lý, nhưng nhờ nghe được giáo pháp mà huân tập thành Chủng Tử. Đó gọi là Bị Quai Thật Cơ.
Bốn, Bị Hiệp Liệt Cơ. Vì hạng Nhị Thừa, căn cơ, nhận thức nhỏ bé; tuy ở trong pháp hội mà như câm, như điếc không nghe được kinh này. Căn tuy nhỏ hẹp, nhưng Chủng Tử đã huân tập từ kiếp trước. Đó gọi là Bị Hiệp Liệt Cơ.
Năm, Bị Thủ Quyền Cơ. Quyền tức là phương tiện khéo léo tạm thời. Cơ tức là động cơ thị hiện ra giáo hóa. Vì người tu theo Quyền giáo, chấp chặt giáo pháp của ba thừa, tu và chứng theo thứ tự, không tin vào giáo lý viên dung. Tuy chấp vào giáo pháp nhỏ hẹp, tạm thời, nhưng vẫn mong cầu sự lợi ích của Phật, cuối cùng có thể tỉnh ngộ. Đó gọi là Thủ Quyền Cơ.
Sáu, Bị Chánh Vi Cơ. Phật, thực sự, chỉ vì căn cơ Viên đốn Nhất Thừa, mới nói giáo lý đầy đủ công đức này để cho những chúng sanh ấy nghe rồi tin hiểu, tu hành giác ngộ sâu vào kinh tạng; tức là vận dụng Đại Thừa mầu nhiệm, không thể nghĩ bàn, đưa chúng sanh ngao du vào biển liên hoa tạng. Đó gọi là Bị Chánh Vi Cơ. (Ngao du vào biển liên hoa tạng là ví dụ đã chứng được lý tính của Pháp Giới, bao hàm tất cả, chẳng sót một cái gì).
Bảy, Bị Kiêm Bị Cơ. Người nghe kinh, dù chưa ngộ nhập, nhưng có thể tin tưởng, thọ trì thành Chủng Tử vững chắc.
Kinh nói: Giống như người ăn một ít kim cương, rốt cuộc không tiêu mất. Đây là so sánh với người chưa chứng ngộ được lý tính của kinh này, thì gọi người ấy là kiêm (gồm cả). Đó gọi là Bị Kiêm Vi Cơ.
Tám, Bị Dẫn Vi Cơ. Vì Bồ Tát Quyền giáo nói trên, không tin giáo pháp Viên dung đầy đủ công đức, nên ở trong Thập Địa, dùng nghĩa của sáu tướng Viên dung, mượn tên của Tam Thừa hành bố, gởi gắm ngôi vị để được tăng trưởng tốt đẹp, giảng giải để khuyên răn, khiến cho chúng tin và nhận, tức là vào được viên dung.
(Hành bố là thứ tự tu tập của Bồ Tát viên dung tức là vô ngại, phi nhất phi dị. Sáu tướng là tổng, biệt, đồng, dị, thành, hoại).
Chín, Bị Quyền Vi Cơ. Hàng Nhị Thừa bị mù, điếc không nghe hiểu được kinh này, vì thế các vị đại Bồ Tát thị hiện hạnh Thinh Văn, ở trong pháp hội, làm bộ nói không nghe, không hiểu; cho đến trong rừng Thệ Đa, từ chối đốn ngộ Pháp Giới, thị hiện căn cơ Tiểu Thừa, cũng có thể hiểu được, vào thâm lý Đại Thừa được. Đó gọi là bị quyền vi cơ.
(Tiếng Phạn là Thệ Đa, tiếng Hoa là Thắng Lâm).
Mười, Bị Viễn Vi Cơ. Vì căn cơ của chúng sanh xa cách quá lâu Phật Pháp, khiến cho chúng được thành thục. Bởi phàm phu, ngoại đạo không có tánh xiển đề, cho đến tất cả chúng sanh đời sau, đều có tánh Phật, nhưng đều bị Vô Minh che lấp. Nay, tuy không tin, sau, ắt sẽ vào được Phật đạo, vì huân tập lâu xa thành Chủng Tử. Đó gọi là Bị Viễn Vi Cơ.