---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Chú Thích Phật Học - Pháp Thí Hội -----------------------------
● Thiền sư Việt Nam, có công lớn trong sự nghiệp phục hưng Phật giáo ở miền Nam Việt Nam, trong thời kỳ Trịnh-Nguyễn phân tranh (1674-1775). Sư người làng Bạc Mã, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên, sinh năm 1670. Năm 12 tuổi đến chùa Hội Tôn làm tiểu, phục vụ Hòa Thượng Tế Viên. Năm 1690, Tế Viên mất, ông ra Thuận Hóa học đạo với sư Giác Phong chùa Thiên Thọ. Năm 1720, theo học sư Tử Dung ở chùa Ấn Tôn, núi Long Sơn. Sư Liễu Quán khai sáng nhiều chùa, về sau trở thành những đạo tràng lớn trong Nam, như các chùa Viên Thông, Thiền tông ở Thuận Hóa, các chùa Cổ Lâm và Bảo Tịnh ở Phú Yên. Sư mất sáng 21 tháng 11 âm lịch năm Nhân Tuất (1742), tại chùa Viên Thông, sau khi để lại bài kệ thị tịch:
“Thất thập dư niên thế giới trung
Không không sắc sắc diệc dung thông
Kim triêu nguyện mãn hoàn gia lí,
Hà tất bôn man vấn tổ tông.”
Dịch:
“Ngoài bảy mươi năm trong thế giới,
Không không sắc sắc thảy dung thông,
Ngày nay nguyện mãn về nơi cũ,
Nào phải ân cần hỏi tổ tông.”
(Thích Mật Thể dịch)
Vua ban thụy hiệu: “Đạo hạnh thụy chánh giác Viên Ngộ Hòa Thượng”.
----------------------------- Từ Điển Thiền Tông Hán Việt - Hân Mẫn - Thông Thiền -----------------------------
● 了 觀 (1673-1753).Thiền tăng đời Lê trung hưng. Sư là Sơ tổ của phái Liễu Quán, tên Lê Thiệt Diệu, quê làng Bạch Mã, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên (Sông Cầu, miền Trung Việt Nam bây giờ); nối pháp Thiền Sư Tử Dung Minh Hoằng, thuộc tông Lâm Tế đời thứ 35. Năm 1695, sư ra Thuận Hóa thụ giới Sa Di với Hòa Thượng Thạch Liêm. Năm 1697, sư thụ giới cụ túc với Lão Hòa Thượng Từ Lâm (người Trung Hoa) ở chùa Từ Lâm. Năm 1699, sư đi tham lễ khắp thiền lâm trải qua biết bao sự khó khăn khổ nhọc. Đến năm 1702, sư lại Long Sơn tham yết Hòa Thượng Tử Dung cầu dạy pháp tham thiền. Hòa Thượng dạy sư tham câu:
Vạn pháp quy nhất, nhất quy hà xứ
(Muôn pháp về một, một về chỗ nào?)
Sư ngày đêm tham cứu đến bảy tám năm mà chưa lãnh hội, trong lòng tự lấy làm hổ thẹn. Một hôm nhân đọc Truyền Đăng Lục đến câu: “Chỉ vật truyền tâm, nhân bất hội xứ”, thoạt nhiên sư được tỏ ngộ. Nhưng vì núi sông cách trở, sư không thể đến ngài Tử Dung để trình sở ngộ được. Đến mùa xuân năm 1708, sư trở ra Long Sơn cầu Hòa Thượng ấn chứng, được Ngài hứa khả. Thời ấy, chúa Nguyễn Ninh Vương rất quý mến đạo đức của sư, thường mời vào cung đàm đạo, nhưng sư vẫn từ chối không vào. Cuối tháng 2 năm 1743, trước mấy ngày tịch, sư ngồi dậy vững vàng, tự cầm bút viết bài kệ từ biệt rằng:
七 十 餘 年 世 界 中
空 空 色 色 亦 融 通
今 朝 願 滿 還 家 裏
何 必 奔 縵 問 祖 宗
“Thất thập dư niên thế giới trung
Không không sắc sắc diệc dung thông
Kim triêu nguyện mãn hoàn gia lý
Hà tất bôn man vấn tổ tông”.
“Hơn bảy mươi năm ở cõi này
Không không sắc sắc thảy dung thông
Hôm nay nguyện mãn về quê cũ
Nào phải bôn ba hỏi Tổ tông”.
Sư là Tổ khai sơn chùa Thiên Thai Thiền Tông ở Huế. Sư có 2 bài kệ pháp phái:
1. Thật tế đại đạo
Tính hải thanh trừng
Tâm nguyên quảng nhuận
Đức bản từ phong
Giới định phúc huệ
Thể dụng viên thông.
2. Vĩnh siêu trí quả
Mật khế thành công
Truyền trì diệu lý
Diễn sướng chính tông
Hạnh giải tương ưng
Đạt ngộ chân không.
Theo Thiền Sư Việt Nam của HT. Thanh Từ.