---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Tam Tạng Pháp Số - Cs Lê Hồng Sơn -----------------------------
● 天台五時 (Thiên Thai Tứ Giáo Nghi. )
Năm thời của Tông Thiên Thai là do Đại Sư Trí Giả ở núi Thiên Thai, lấy giáo lý một đời Đức Phật nói, chia ra thành năm thời: Trước hết khi Phật Thành Đạo, vì đại Bồ Tát nói Kinh Hoa Nghiêm; Kế tiếp ở Lộc Uyển, vì dìu dắt Nhị Thừa nói bốn Kinh A Hàm; Kế tiếp nữa ở thời Phương Đẳng nói các kinh Đại Thừa như Lăng Già, khiến cho Nhị Thừa xấu hổ Tiểu Thừa mà ham muốn Đại Thừa; Kế nữa nói Kinh Bát Nhã trừ sạch tình chấp của Nhị Thừa; Sau nói Kinh Pháp Hoa, Niết Bàn chỉ bày cho chúng sanh đều được thành Phật. Đó là năm thời.
(Thiên Thai là tên núi. Trí giả đại sư là hiệu vua Dương đế nhà Tùy ban cho, húy là Trí khải, nương náu và nhập tịch ở núi Thiên Thai, rồi lấy chỗ này làm tên).
Một, Hoa Nghiêm Thời. Kinh Hoa Nghiêm là kinh Phật nói đầu tiên, như lúc mặt trời chiếu sáng trên núi cao. Vì, ban đầu, Phật vì những vị có căn tánh Đại Thừa đã thuần thục, nên trước tiên nói kinh này; đề cập đến Pháp Giới Vô Tận, tánh hải viên dung, không và có đều như nhau, sắc và tâm dung hòa nhau, hải ấn trong veo chiếu soi vô vàn hiện tượng, cõi nước hiện rõ trên đầu lông, chỉ dạy dỗ cho Bồ Tát Đại Thừa. Đó gọi là thời Hoa Nghiêm.
(Hải Ấn là tên Tam Muội, dụ trí Phật. Trí của Phật chiếu soi các pháp, như biển cả ẩn hiện muôn hình vạn tượng. Sát là tiếng Phạn, nói đủ là Sát Na; tiếng Hoa là Thổ Điền (đất ruộng). Sát thổ cách nói gồm cả Phạn và Hoa).
Hai, Lộc Uyển Thời. Lộc Uyển là vườn nai. Đó là nơi Phật nói Kinh A Hàm. Thời là kế tiếp nói kinh này, giống như khi mặt trời chiếu soi vàop hang hóc tối tăm. Do Phật vì Tiểu Thừa, đối với pháp Đại Thừa đã nói ở trên, như điếc như đui, nên ngưng không dùng Đại Thừa giáo hóa mà giáo hóa bằng Tiểu Thừa; do đó ở Lộc Uyển, Phật nói pháp Tứ Đế, nói các Kinh A Hàm. Đó là thời Lộc Uyển.
Ba, Phương Đẳng Thời. Căn cơ của chúng sanh đều khắp gọi là phương, bốn giáo cùng bàn gọi là đẳng. Thời là kế tiếp nói các kinh Phương Đẳng, như lúc mặt trời chiếu soi trên đất bằng. vì trong thời Lộc Uyển trước nói pháp Tiểu Thừa. Bậc Nhị Thừa nhận được chút ít cho là đủ, lại cho là rốt ráo; nên giã cư sĩ Duy Ma trách mắng, để bậc Nhị Thừa ghét Tiểu Thừa mà ưa mến Đại Thừa; nên nói các kinh Duy Ma, Lăng Già. Đó là thời Phương Đẳng. (Tứ giáo là tạng, thông, biệt, viên)
Bốn, Bát Nhã Thời. Tiếng Phạn là Bát Nhã, tiếng Hoa là trí huệ, tên của kinh. Thời là kế tiếp nói kinh này, như lúc mặt trời chiếu sáng nhất trong ngày. Vì Tiểu Thừa đã bị quở trách nên hồi tâm hướng về Đại Thừa, nhưng còn tình chấp chưa thể vượt lên hoàn toàn. Do vậy rộng nói pháp không của Bát Nhã để gạn lọc, bỏ đi. Đó là thời Bát Nhã.
Năm, Pháp Hoa Thời. Niết Bàn thời Pháp Hoa, Niết Bàn là tên hai kinh. Thời là lúc đang nói kinh này giống như mặt trời vào lúc chánh ngọ. Vì Phật nói bốn thời trước là để điều hòa căn cơ cho thuần thục, nên ở hội Linh Sơn hợp tánh mà bàn bạc, khiến cho hiểu quyền trở về Phật, hết vọng tức chân, thọ mạng dài lâu, bày tỏ huyền vị của đạo lớn. Các căn thượng, trung, hạ đều được thọ ký. Đây là điều Kinh Pháp Hoa đã nói; còn các căn cơ khác chưa độ hết, nên nói Kinh Niết Bàn để cứu vớt cho hết. Đó là Pháp Hoa, Niết Bàn.